Nhồng

Về chim Nhồng

Nhồng còn có tên là Yểng, là giống chim có biệt tài bắt chước giọng người rất rõ, hơn tất cả những giống chim “biết nói” khác.

Ở nước ta, chim Nhồng sinh sống đủ khắp cả ba miền Nam Trung Bắc, và nếu được bắt nuôi từ lúc còn nằm trong ổ thì chúng đều nhái được giọng người, nếu ta chịu khó tập luyện thêm.

Thân mình Nhồng khá to, bằng chim Cưỡng, có chiều dài từ mỏ đến đuôi khoảng ba mươi phân toàn thân được phủ lông màu đen nhánh, chỉ ở chót lông cánh là có chút đốm trắng. Đặc biệt nó có cái yếm thịt màu vàng tươi, xuất phát từ dưới mắt rồi vòng qua sau ót, khiến con chim mang vẻ đẹp đặc thù hon những giống khác.

Xưa nay, ít ai có tài phân biệt được giới tính của Nhồng. Có điều chim trống và chim mái đều có tài bắt chước được giọng người rất rõ.

Có người cho rằng Nhồng mái còn có tài bắt chước giọng hẳn là Nhồng trống, có điều Nhồng mái tuổi thọ ít hơn Nhồng trống (?).

Các giống Nhồng biết nói phổ biến

Như phần trên chúng tôi đã trình bày, Nhồng có nhiều giống, nhưng không phải giống nào cũng có khả năng “nói” được giọng người.

Tất nhiên, những giống bình thường thì không ai dại gì nuôi cho tốn công tốn của, vì suốt đời của nó chỉ có mỗi việc hét tướng lên hoặc nói gió những câu vô nghĩa mà thôi. Người đời chỉ chọn nuôi những giống có tài nghệ tuyệt vời, tức có khả năng bắt chước nhái theo giọng người một cách tài tình mà thôi. Thường có ba giống Nhồng sau đây được các nghệ nhân trên thế giới chọn nuôi trong nhà để dạy “nói”:

Giống Greater Indian Hill Mynah (Gracula religiosa intermedia), thường được gọi tất là Intermedia.

Giống Lesser Inđian Hill Mynah (Gracula religiosa indica), thường được gọi tất là Indica.

Giống Java Hill Mynah (Gracula religiosa religiosa), thường được gọi tắt là giống Religiosa.

Tên ba giống chim trên đây là do nhà Điểu học Linnaeus đặt ra. Ông là người đầu tiên có công sắp xếp một cách đầy đủ về họ của chim Nhồng. Và, nhừng thuật ngữ của Linnaeus dùng, sau này được cả thế giới công nhận.

Tại Ấn Độ cả ha giống Nhồng trên thường được gọi chung một tên là GRACKLE.

Bây giờ, ta hãy tìm hiểu ba giống Hill Mynah trên ra sao :

CHIM GREATER INDIAN HILL MYNAH: (Gracula religiosa indica):

Giống Nhồng này được các nhà Điểu học tìm thấy ở vùng Đông Bắc Ấn Độ và dãy núi Hy Mã Lạp Sơn. Chúng cũng sống nhiều ở Burma, Thái Lan và nhiều nơi khác ở Đông Nam Á châu. Đây là giống chim cảnh cỏ khả năng rất lớn trong việc nhái giọng người nên ai cùng chuộng nuôi.

Trước tiên, người ta nhận thấy Nhồng Greater Indian Hill Mynah có biệt tài bắt chước một số âm thanh tự nhiên trong hoang dã một cách tài tình. Trong câu nói gió của nó nghe rõ ràng tiếng gió hú, mưa rơi thác đổ, y như âm thanh ở ngoài thiên nhiên, chừng bắt chim con về nuôi, tập chúng “nói”, và không ngờ chúng có khả năng lập lại đúng những gì chúng đã học hỏi được!

Giống chim Nhồng này có chiều dài trung bình là hai mươi sáu phân. Khi chim đã trưởng thành chúng có bộ lông màu đen có ánh sắc đỏ tía lấp lánh và xanh mướt, ở vùng giữa bộ lông cánh có một dải màu trắng nên khi bay cũng như khi đậu, trông bộ lông chim có vẻ tươi tắn xinh động hơn. Lông đầu thì ngắn với kết cấu mượt mà. Mỏ Nhồng giống như viên kẹo màu cam nhạt và mờ dần thành màu vàng ở chót đỏ. Đuôi Nhồng vuông và dài khoảng bảy phân. Đôi chân cao vừa phải cũng màu vàng như chân gà Tàu. Nét đẹp của con Nhồng thể hiện qua yếm thịt ở gáy và cổ của nó. Những yếm thịt này có hình dáng khác nhau ở mỗi giống, nên người đời căn cứ vào hình dáng khác biệt này để phân biệt giống Nhồng này với giống Nhồng khác.

Những mảng da trần núng nính đung đưa trên gáy cổ là những yếm thịt màu vàng nhạt sáng, một sự sâu đậm nhưng tạo được nét duyên đáng dễ nhìn với bộ lông màu đen ánh sắc trên toàn thân chim.

Những yếm thịt này bắt đầu trong một khu vực rộng bên dưới đôi mắt và trải rộng ra phía sau xung quanh đầu, bao phủ hầu hết phần thấp hơn của mặt nhưng không trải ra đến bên dưới của hàm dưới. Chiếm phần hẹp ở gáy cể, các yếm thịt gần như đụng nhau ở phần sau của đầu, nhưng tách bạch nhau bởi một góc lông màu đen óng ánh nhỏ. Thật ra, có một đường đen nhánh chính giữa có thể dễ dàng nhận thấy được trải ra từ đỉnh đầu đên gáy của chim Nhồng. Những cái lông đầu ngan ngủn và óng ánh có vẻ như vươn tới cái đường chia cách hai yêm thịt màu vàng này. Yếm thịt hơi bị gián đoạn ở phía sau và bên dưới đôi mắt bởi một góc nhỏ lông màu đen.

Nhờ vào những yếm thịt màu vàng này mà đầu chim Nhồng như được ... dát vàng, trông vừa đẹp đẽ vừa sang cả.

Yếm thịt này phát triển chậm, tăng lên dần theo độ tuổi mỗi năm. Thường thì yếm thịt của chim Nhồng mái nhỏ hơn ở Nhồng trống. Chim nuôi trong lồng rộng lớn có khuynh hướng phát triển các nếp yếm lớn hơn chim nuôi trong lồng nhỏ.

Vì những yếm thịt ở khu vực mặt và cổ trần trụi nên chúng có thể khiến cho chim Nhồng mắc bệnh cầm lạnh khá nhiều. Đó cũng là lý do khiến Nhồng dễ bị chết bất đắc kỳ tử do bị gió độc, trong khi nhiều giống chim khác thì không vì đầu chúng được bao phủ lớp lông dày và kín.

CHIM LESSER INDIAN HILL MYANH: (Gracula religiosa indica):

Giống Nhồng này được tìm thấy nhiều ỏ các tỉnh vùng Nam Ấn Độ và ở Sri Lanka (Ceylon). Nhồng Lesser Indian Hill Mynah khả năng nhái được tiếng người tuy khá giỏi, nhưng khỏng bằng giống vừa kể trên, vì vậy giá nó thường hạ hơn.

Có một thời, nhiều nước ham giá rẻ nên nhập về giống này nhiều, nhưng sau cùng lại không vừa lòng vì tài nghệ của nó nên càng về sau họ không còn mặn mà với chúng nữa.

Về dóc dáng thì chim nhỏ và trông mảnh khảnh hơn giống Nhồng Greater Inđian Hill Mynah. Nó có chiều dài khoảng hai mươi bôn phân mà thôi.

Nếu so sánh với giống Greater trên thì giống Lesser Indian Hill Mynah này có chiếc mỏ khá nhỏ, yếu ớt, và đầu cung nhỏ hơn. Trừ sự khác biệt này ra, các yếm thịt trên cổ chim cũng cho thấy một hình dáng khác nhau: thay vì gần gặp nnau ở phía sau cổ thì chúng lại vươn lên trên về phía chóp đầu theo hai hình chữ U rõ rệt, với sự tách biệt rộng rãi.

Mặt khác, nêu quan sát kỹ, ta thây thay vì có những vết lõm có lông nhỏ trong các yếm thịt phía sau và bên dưới đôi mắt, các lông mặt hoàn toàn ngắt quãng chúng.

Nhờ vào những sự khác biết rõ nét này mà ta mới phân biệt được giống Nhồng này với giống Nhồng khác không mấy khó khăn.

CHIM JAVA HILL MYNAH: (Gracula religiosa religiosa):

Giống Nhồng này được tìm thấy ở miền Nam Burma, Mã Lai Á và trên quần đảo Sumatra, Java, Bali cũng như Borneo...

So với hai giống Nhồng vừa kể, thì màu lông của Nhồng Java Hill Mynah không có gì khác biệt nhau. Có thể nói là sắc lông của chúng giống nhau như đúc.

Về chiều dài thì Nhồng Java Hill Mynah đo được khoảng hai mươi bảy, hai mươi tám phân, đuôi của nó cũng khá dài so với giống Nhồng Greater khoảng bảy, tám phân.

So với hai loại Nhồng vừa đề cập ở trên thi Nhồng Java Hill Mynah được coi là Nhồng lớn con nhất, trông bệ vệ nhất. Tuy nó có chiều dài hơn giống intermedia có vài ba phân, nhưng nhờ nẩy nở về bề ngang nên trông lớn con hơn hẳn. Chim Nhồng này có chiếc mỏ dày và cái đầu to, trông nó có vẽ mạnh mẽ, thậm chí hung tợn.

Như giống Nhồng Lesser Indian Hill Mynah, yếm thịt được chia ra ở phía sau con mắt, nhưng nó không giống với chim này vì có những nếp da yếm trên gáy cổ, và khi chim ở vào tuổi trưởng thành thì những yếm da này phát triển còn rộng hơn.

Do chim Nhồng Java Hill Mynah thường được bán với giá cao hơn, và trên thị trường nó thường xuất hiện với số lượng ít. Đây cũng là lý do chính đáng khiến nhiều nghệ nhân thích tìm mua chúng, và giới thương lái có dịp tốt để... hốt bạc, để móc túi người mộ điệu.

Thật ra giống Nhồng Java Hill Mynah tuy có lớn con, nhưng tài nghệ bắt chước giọng của nó cũng không hơn giống Greater Indian Hill Mynah bao nhiêu, nhưng nhiều người đã cố tình thêu dệt chung quanh nó những huyền thoại, cho đây là giống Nhồng có khả năng bắt chước nhái giọng người giỏi nhất, lại có giọng “nói” lớn nhất.

Có điều phải công nhận là giống Nhồng Java Hill Mynah có cách phát âm rất rõ ràng, nếu được chủ nuôi dạy kỹ.

Có điều chúng tôi cũng xin được lưu ý qúi vị, là trên đời còn có một giống Nhồng khác rất lớn con mà nhiều người ưa nhầm lẫn với giống Java Hill Mynah đó là chim NIAS ISLAND MYNAH (Gracula religiosa robusta). Đây là giống Nhồng to lớn được tìm thấy ở West Sumatra, có chiều dài khoảng ba mươi lăm phân, với cái đầu thật to và có cái mỏ dày mạnh khỏe. Nhồng NIASISLAND MYNAH này có khả năng “nói” giỏi, nhưng tiếc là chúng rất hiếm, nên dù được nhiều người hâm mộ, nhưng số người được nuôi không được bao nhiêu.

Tóm lại, trên thế giới có nhiều loại Nhồng, nhưng ba giống Nhồng mà chúng tôi giới thiệu trên đây được nuôi phổ biến sâu rộng, do chúng có khả năng bắt chước được giọng người rất giỏi, và chúng không đến nỗi quá hiếm hoi trên thị trường chim nói.

Chim Nhồng của ta thường là giống Greater Indian Hill Mynah, vốn có gốc từ Ấn Độ, Thái Lan và vùng Đông Nam Á châu. Nhồng của ta dễ nuôi, dáng vóc trung bình, và có khả năng nhái giọng rất giỏi.

Với thế giới thì nguồn chim Nhồng chủ yếu là mua từ Ấn Độ, thứ đến là Thái Lan và một số ít quốc gia lân cận đó.

Loài Nhồng Lesser India Hill Mynah xuất hiện nhiều ở Sri Lanka và ở vùng Tây nam Ấn Độ, xa tận mười bảy độ vĩ bắc. Còn giống Nhồng Java Hill Mynah được phân bốở vùng rộng lớn hơn nhiều. Người ta tìm thấy chúng ở một số vùng của Tây Ấn Độ và Hy Mã Lạp Sơn, từ Kumaun đến Nam Trung Quốc, bao gồm cả vùng Hải Nam. Ở Đông Dương xa về phía nam như Mã Lai Á, Sumatra, Borneo Java, Andaman và đảo Nicobar, cũng như các đảo nhỏ hơn trong vùng nay như Palawan, Bali, Sumbawa, Florcs. Panlar và quần đảo The Lesser Sunda. Chúng được giới thiệu và được nuôi rộng rãi trên đảo Christmas ở Ấn Độ Dương và trên đảo Oahu (Hạ Uy Di).

Sự khác nhau dễ thấy nhất giữa ba giống Nhồng dưới đây (hình) là kích thước của chúng: Giống Lesser India Hill Mynah nhỏ con hơn giống Greater Indian Hill Mynah; và cả hai giống này lại nhỏ hơn giống Java Hill Mynah. Ngoài ra, ta có thể quan sát những dấu vết khác nhau của chúng ở trên đầu...

Thú chơi chim Nhồng biết nói

Chim Nhồng là chim hót thuộc họ chim “Sáo Đá” được nhà Điểu học Linnaeus xếp chúng vào họ Religiosa (Gracula religiosa), và tên khoa học của Nhồng là Sturnidae.

Tại nước ta, con Nhồng có nhiều tên, mặc dầu thường gặp chỉ có một giống Gracula religiosa intermedia, nhưng mang nhiều tên khác nhau: miền Nam thì gọi là Nhồng, miền Bắc thì kêu là Yểng, chữ Hán viết là Liễu Ca, hay Tần Cát Liễu.

Ông bà mình đà biết nuôi và dạy cho Nhồng “nói đươc giọng người từ chục thế kỷ trước rồi nhưng với thế giới thì mãi sau thế chiến thứ hai (1939 - 1945), giống chim này mới được giới thiệu rộng rãi trên thị trường thế giới!

Tại nước ta, thời trước, Nhồng là loài chim quí được các ông Hoàng bà Chúa yêu thích nhất. Đây là loại chim vương giả, được sống trong lầu son gác tía, được các quan Thị trong triều chăm sóc đàng hoàng. Mãi về sau này, Nhồng mới được xem là con chim của giới bình dân... Trong khi đó, theo nhà Điểu học Jerdon, tác giả sách “Các Loài Chim Ấn Độ” xuất bản năm 1862 thì giống Nhồng Acridotheres tristis được coi như là thiêng liêng đối với thần Hin du: Ram Deo...

Hiện nay, trên thế giới có nhiều giống Nhồng, nhưng không phải giống nào cũng có khả năng kỳ diệu nhái được giọng người tài tình cả. Có giống “nói” sỏi, nhưng có giống cả đời chỉ biết hót giọng rừng của nó mà thôi.

Thật khó biết được một cách đích xác là giống Nhồng mà ta hiện có xuất xứ từ đâu. Có thể là từ Ấn Độ hay từ một vùng nào khác ở Đông Nam Á Châu (?). Chỉ biết, tại nước ta, từ Bắc chí Nam đều có Nhồng sinh sống, nhưng đặc biệt không phải tỉnh nào cũng có mà... chúng sống theo vùng. Đó là những nơi có địa thế và khí hậu thích hợp với chúng.

Ở miền Bắc, Nhồng sống nhiều ở tỉnh Lạng Sơn và các vùng phụ cận. Tại miền Trung, Nhồng sống với số lượng khá nhiều tại Kẽ Bàng tỉnh Quảng Bình, nơi có nhiều núi đá vôi và rừng nguyên sinh bạt ngàn. Còn ở miền Nam thì tại các khu rừng Bình Long, Phước Long, Chơn Thành, Lộc Ninh, Bù Đăng, Bù Đốp... được coi là nơi đắc địa của Nhồng. Chúng tập trung sinh sôi nảy nở nhiều nhất..

Vào mùa sinh sản của Nhồng, từ đầu mùa mưa, vào cuối tháng ba đầu tháng tư Âm lịch, những người sống với nghề săn bắt chim, tìm đến những vùng vừa kể để tìm ổ Nhồng con...Vì nuôi Nhồng để dạy “nói” ai cũng phải nuôi Nhồng con, thứ chưa “giập bọng cứt” mới dễ tập luyện, để thuần hóa, và những con nhồng như vậy mau biết “nói” sớm...

Cái thú nuôi chim Nhồng là vừa để làm chim kiểng mà cũng để khai thác tài nghệ bắt chước giọng tài tình của nó để tạo cơ hội giải trí cho mình.

Nhồng của ta có khả năng biết “nói" giỏi, nhưng nếu ta không biết cách nuôi dường và tập luyện đúng phương pháp thì vẫn có thể suốtt đời... nó không nói được một câu nào! Bằng chứng là có nhiều người hễ nuôi là thất bại: con chim vẫn sống phởn phơ. mập mạp, nhưng khi mở miệng là chỉ hét toáng lên hoặc nói gió với giọng rừng, chứ không biết lập lại những câu mà chủ nuôi đã dạy cho nó!

Việc chăn nuôi thất bại này suy cho cùng là tại chủ nuôi không nắm vững phương pháp luyện tặp, chứ không phải “tội” ở con chim.

Xin quí vị hãy làm những việc sau đây:

• Bắt về nuôi từ khi Nhồng còn nằm trong tổ, hoặc khoảng một tháng tuổi.
• Khi Nhồng tự biết tìm lấy thức ăn nước uống thì nhốt riêng mỗi con một lồng để tập cho nó vào nề nếp.
• Chủ nuôi nên tạo nhiều cơ hội để gần gủi bên chim, tạo mối quan hệ tốt đẹp giữa chim và chủ nuôi.
• Khi chim được năm sáu tháng tuổi, hắt đầu “nói gió”, tức là hót giọng rừng thì ta bắt đầu tập luyện cho nói nhái giọng người...

Chúng tôi sẽ đề cập kỹ vấn đề này vào những phần sau. Bây giờ xin trở lại phần tài nghệ của con Nhồng.

Nhồng là con chim có khả năng bắt chước được giọng người một cách tài tình, chính xác thật đáng khâm phục. Người và người nhái giọng của nhau còn có khi thua. Bằng chứng là người dạy cho chim “nói” là người Nam hay người Bắc, người xứ Quảng hay xứ Nghệ, đàn bà hay đàn ông, trẻ con hay người lớn, hễ nói giọng gì ỉà con chim có đủ khả năng lập lại đúng y giọng đó không sai mảy may.

Thật ra, trên đời cũng có nhiều giống chim biết “nói” như Két, Sáo, Cường, thậm chí cà chim Quạ, nhưng không có giống nào bắt chước giọng nói tài tình chính xác được như con Nhồng.

Đã thế Nhồng còn có khả năng lập lại những câu tương đôi dài đến bốn năm tiếng, chứ không hạn định chí vài ba tiếng như Sáo và Cưỡng. Vì vậy, đây là con chim được xếp hàng đầu các giống chim biêt nói trên thế giới, vào thời nào và bất cứ đâu cũng được nhiều người chọn nuôi.

Tuy nhiên không phải con Nhồng nào cũng có tài nghệ xuất sắc như nhau cả, vì giống này cũng có con khôn con dại; cũng có con mau mồm mau miệng, nhưng cũng có con “nói năng chậm lụt” không ra gì. Điều này thì chỉ do hên xui may rủi, chứ không ai tài nào biết trước mà chọn lựa được.

Do tuổi thọ của giống Nhồng ngắn ngủi, con nào sống thọ lắm cùng chỉ kéo dài được tám năm. Bốn năm đầu chim siêng học “nói”, học được câu gì nhớ được câu đó, còn những năm cuối đời thì tiếp thu kém cối, và ngay những câu đã học nó cũng quên dần... Âu đó cũng là do qui luật khắt khe của đời sống: Tuổi trẻ thì thông minh, tuổi già thì lú lẫn.

Với Nhồng, chim mái có khả năng “nói” không thua kém gì chim trống, nhưng đời sống chim mái thường ngắn ngủi, lắm con chỉ sống được vài mùa do “tức trứng” mà chết bất đắc kỳ tử. Những mái nào thoát được nạn này thì bị nân luôn, nhưng lại sống lâu.

Khổ nỗi, với Nhồng, xưa nay không ai tài nào có cách phân biệt được giới tính. Ngay các nhà Điểu học phương Tây cả đời chuyên nghiên cứu về Nhồng cùng đều... chịu thua về vấn đề này. Có người đã chịu khó nuôi riêng Nhồng con từng đôi một, mùa sau cặp nào đúng trông mái xũng xoáy tổ để đẻ trứng đàng hoàng. Nhưng dù để làm nghiên cứu mãi, quan sát mãi, những nhà chuyên môn này vẫn không phát giác được giữa chúng, không có một chi tiết nào dị biệt nhau, để giúp mình nhận định được đâu là chim trống đâu là chim mái!

Trường hợp này tác giả cũng đã từng gặp, cũng đã từng mổ những xác Nhồng mái bị chết do tức trứng nhưng cũng không tìm ra được những dấu vết khác biệt giữa trống mái ra sao, dù đã quan sát tận tường về màu mỏ, phần đầu, ức, đòn, đuôi... của từng con một.

Việc này, nhừng nhà Điểu học tài ba chuyên nghiên cứu về chim Nhồng lâu năm như LINNAEUS, JERDON và tác giả sách MYNAHS là OTTO VON FRISCH cũng đều công nhận là chưa tìm tòi ra được. Hy vọng rằng không bao lâu nữa, “bí mật của thiên nhiên” này sẽ được khám phá qua tài nghệ của các nhà Điểu học trên thế giới...

Do Nhồng có khả năng bắt chước được giọng người một cách tài tình nên bất cứ ai nuôi Nhồng cũng muốn tập cho chúng “nói” và muốn nghe chúng “nói. Vì vậy có trong tay một con Nhồng “nói” rõ được nhiều câu chắc chắn ai cũng thích ...

Theo thú chơi của người xưa, trước sân nhà mà đặt một cái lồng nuôi Nhồng được coi là... hợp cảnh nhất. Đây là cảnh chơi tạo được sự văn vẻ tao nhã nhất là con Nhồng đó đã trọ trẹ “nói” được dăm ba câu thì thật không có gì qúi bằng!

Con Nhồng đốì với người mình, bao giờ cũng là một con chim qui. Xưa kia các ông Hoàng bà Chúa còn chuộng nuôi, huống chi là giới bình dân quê mùa chất phác.

Những ai tận tai nghe Nhồng “nói chuyện” dù chỉ một vài từ hoặc năm ba câu cũng đều tỏ ra thán phục, và về nhà thế nào cũng ao ước nuôi Nhồng cho bằng được mới thỏa lòng.

Kể ra trong nhà mà nuôi được con Nhồng khôn ngoan biết nói nhất là những câu nói ấy lại do chính mình bỏ công sức ra dạy dỗ cho nó thì còn gì thú vị hơn, hạnh phúc hơn!

Nhưng, muốn thì nhiều người muốn, mà thực hiện được điều ao ước muốn đó thì chẳng được mấy người. Tại sao lại có chuyện nghịch lý đó ?

Có phải do con chim khá đắt tiền? Có phải do kỹ thuật nuôi Nhồng quá khó? Thật ra, chim đất tiền chúng ta có thể mua được, còn kỹ thuật nuôi Nhồng tuy khó nhưng ta cùng có thể vượt qua. Có điều nuôi Nhồng phải có nhiều thì giờ nhàn rỗi để thuần dưỡng nổ, huấn luyện nó; điều này thì chắc ít người có điều kiện! Yếu tố thời gian quả là một vấn đề nan giải cho việc nuôi Nhồng...

Thời kỳ bận rộn nhất là nuôi Nhồng con. Nhồng con vài ba tuầntuổi thì đâu đã đủ lông đu cánh, trên mình nó nhiều chỗ còn trơ cả da thịt đỏ hỏn, cho ncn nếu không được chăm sóc chu đáo, ủ ấm thường xuyên cả đêm lẫn ngày thì chim con dễ bị chết cóng vì lạnh. Chim con cũng đâu biết ăn nên chủ nuôi phải tự đích thân đút mồi cho nó, ngày phải mươi lăm lần cho ăn chứ đâu phải ít!

Khi Nhồng con đà qua tuổi ấu Ihơ, nó đã khôn ngoan, lự tìm đến cóng thức ăn mà sống nhưng đồng thời nó cùng đã biết... sợ người, thì đây là lúc ta nên thường xuyên tiếp cận nó, gần gũi để tạo sự thân thiện với nhau. Đó là cách thuần hóa để chim thêm dạn dĩ và nhờ vào đó mà sau này chúng ta mới dễ dàng đưa nó vào nề nếp hầu phát huy khả năng học “nói”...

Vì như mọi người đã biết, từ tháng tuổi thứ sáu con Nhồng đã bắt đầu mở mang khuynh hướng NGHE - NHỚ và NHÁI LẠI. Nếu để qua đi tháng tuổi qúi báu này thì chỉ mấy tháng sau đó thôi, khả năng học “nói” của Nhồng sẽ không còn nữa. Nó thành con chim bình thường không được ai chuộng nuôi nữa! Con Nhồng qua tuổi học “nói” (từ tháng tuổi thứ mười trở đi) thì chỉ còn biết nói gió vu vơ, không có khả năng nhái được giọng người nữa!

Phương pháp dạy Nhồng nhái giọng không quá khó, nhưng lại đòi hỏi tốn nhiều thời gian và công sức. Nếu người không nhẫn nại, không chịu kiên tâm trì chí thì có thể phải ngưng việc nửa chừng. Mỗi buổi dạy chỉ vỏn vẹn có mười lăm phút mà thôi, nhưng ta phải nhắc đi nhắc lại câu dạy đến cả hằng trăm lần hoặc vài trăm lần với cách phát âm chuẩn mực để giúp chim kịp nghe, kịp nhớ và lập lại cho đúng. Có nhiều câu phải dạy đến cả tháng mới xong. Và con Nhồng có thể học "nổi" đến ba bốn năm chứ đâu phải ít.

Thuần hóa Nhồng không có gì mệt nhọc, vui nữa là khác, nhưng nếu quí vị không có thời giờ rỗi rảnh thì tốt hơn nên bỏ ý định nuôi Nhồng! Các chuyên gia nghiên cứu về Nhồng lâu năm đã thành thật khuyên chúng ta như vậy!

Thế nhưng, nếu quí vị có thì giờ nhàn rỗi để nuôi một hai con Nhồng thì lại là một điều vô cùng kỳ thú. Quí vị sẽ được sống cạnh con chim cảnh khôn ngoan, lại có khả năng kỳ diệu nhái được tiếng người với chất giọng rõ ràng, đến nỗi giữa người với người, cũng ít ai có tài bắt chước được giọng nhau như vậy.

Một hai tháng đầu, Nhồng ở trong thời kỳ học “vở lòng” nên tiếp thu còn chậm chạp, nhưng càng về sau việc học của nó tiến bộ không ngờ. Đây chính là sự khích lệ và niềm vui vô bờ đối với người đang làm cái việc dạy cho Nhồng “nói”.

Nêu tự tay mình thuần dưỡng và huấn luyẹn được con chim qúi như. vậy, thiết nghĩ đó là một kỳ công đáng hãnh diện của mình. Bao nhiêu nỗi mệt nhọc phải bỏ ra cơ hồ như tan biến hết. nhường chỗ lại cho niềm vui, sự thỏa màn miên man trong lòng mình.

Nhồng là con chim có tình cảm, lúc nào đó cũng thích sống gần gũi với chủ nuôi. Ai nuôi Nhồng theo cách thả trong phòng sẽ chứng minh cho điều đó. Nhồng thích đậu trên vai, trên tay người chủ với cử chỉ thân thiện, nhiều khi triều mến đến độ không ngờ. Nhiều người đã tỏ ra không cường điệu khi đánh giá con Nhồng của họ như là một người bạn thân thiết không thể rời xa...

Cách chọn chim Nhồng khỏe mạnh

Nuôi Nhồng, ai cũng muôn có con Nhồng mạnh khỏe, vì Nhồng không bệnh tật thì lúc nào cũng phỏn phơ lanh lợi lại phát triển tài nghệ đến nơi đến chốn được. Những con Nhồng bệnh thì cả ngày cứ rụt cổ đứng trên cầu thì ai mà ưa?

Khi mua Nhồng tại chợ chim hay do người khác nhượng lại, ngoài việc đánh giá tài nghệ của nó, ta cũng phải biết cách chọn lựa để có một con chim khỏe mạnh mà nuôi, như vậy mới tăng phần thú vị hơn lên.

Vậy, phải căn cứ vào những tiêu chuẩn nào để biết con Nhồng khỏe mạnh, không bị bệnh tật ?

Đây là những điều qúi vị cần biết để chọn lựa mà không sợ lầm:

• Trước hết, ta nên quan sát kỹ bộ lông trên mình chim: Với con Nhồng khỏe mạnh thi bộ lông trên mình chúng lúc nào cũng sạch sẽ mướt mát và có nhiều ánh sắc. Cả hai cánh không có một cọng lông bay (lông đại vũ) nào bị gãy, cũng không có một túm lông nào trên khắp mình nó bị trần trụi, nhất là phần lông đầu và cổ. Những chim có bộ lông xơ xác, khô khốc hoặc trụi lủi, thậm chí còn dơ bẩn lấm lem, lông cánh thì dòn gãy là những chim bệnh, ốm yếu ta không nên chọn nuôi, vừa tốn tiền vừa tốn hao công sức.
• Với con Nhồng khỏe mạnh thì đôi chân lúc nào cũng sạch bóng, trơn tru; các ngón và móng chân cũng sạch và mọc ngay thẳng đều đặn. Còn chim bệnh thì chân dơ bẩn, khô khốc, đôi khi còn sần sùi, các vảy sừng của chân và các ngón không nằm phẳng mà như muôn bong ra... Những chim có ngón bị biến dạng một cách xấu xí hoặc cụt ngủn, ta cũng nên từ chối đừng mua.
• Nhìn động thái chung mà thấy con Nhồng có cặp mắt lúng liếng lanh lẹ, mọi cử chỉ vừa lanh lẹ vừa sống động, qua sự liêc nhìn, qua sự bay nhảy tự nhiên là con chim sung sức đáng được chọn nuôi. Nhồng bệnh thì lúc nào cũng muôn đứng yên một chỗ, với đôi mắt nhắm nghiền như ngái ngủ, hìnnh như nó không muôn quan tâm để ý đến mọi sự việc xảy ra chung quanh môi trường sống của nó, là con chim đang suy, dù có bán giá rẻ cũng không nên mua.
• Những con Nhồng lúc nào cũng thích hoạt động, không chịu đứng yên một chỗ, nó quan sát chung quanh với vẻ tò mò thích thú, đó là nhồng khỏe mạnh ta nên chọn nuôi. Còn những con chim cả ngày chỉ thích đứng yên một chỗ, thỉnh thoảng lại chúi mỏ vào mình để ria lông tỉa cánh, chứng tỏ lúc nào nó cũng ngứa ngáy, bứt rứt không yên, đó là những con Nhồng đang bị loại ký sinh rận mạt tấn công. Chim như vậy thì ốm yếu không nên nuôi.
• Những con Nhồng có đôi chân bị sưng phù do bị sưng, đi đứng phải nhảy lò cò khó khăn cũng nên loại bỏ.
• Ta cũng nên quan sát phân chim ra sao, nhờ đó mà biết được chim mạnh hay chim đang bệnh. Với những chim có phân màu xanh, phân có lẫn máu, hoặc trắng như phân cò là chim đang có mầm bệnh nặng ta không nên chọn nuô Phân chim mà có lẫn bọt nước cũng không tốt. Với chim mạnh khỏe thì phân chúng khô ráo, và mỗi lần bài tiết chúng không cần phải cố rặn ra, không phải ráng sức lực. Tốt hơn hết là ta nên bắt Nhồng cầm ở tay để quan sát đám lông chung quanh hậu môn nó xem sao. Nếu đám lông chung quanh hậu môn chim sạch sẽ khô ráo là chim mạnh, còn ngược lại, nếu đám lông này bẩn thỉu và ướt mẹp, hoặc có chất dính là chim bị bệnh.

Quí vị đã từng nuôi chim cảnh lâu năm chắc ai cũng biết, nuôi một con chim bệnh vừa tốn tiền thuốc men, lại vừa tốn nhiều công sức, mà kết quả lại thường nằm ngoài ước muốn của mình. Chính vì vậy mà ở nước ngoài, ngay cả các nước tiên tiến có sẵn thuốc đặc trị cho chim, khi chim bị bệnh họ cùng khuyên nên bỏ đi đừng liếc! Tiền thuốc thì không đáng bao nhiêu, nhưng công lao bỏ ra để nuôi chim bệnh mới là đáng kể! Chính vì lẽ đó, chúrm tôi khuyên qúi vị nôn chọn những chim khỏe mà nuôi...

Cách đoán tuổi chim Nhồng

Mục đích của việc nuôi Nhồng là để tập cho chúng “nói”, con nào càng “nổi” được nhiều câu càng có giá trị nhiều hơn, quí hơn. Mà muỐn được vậy thì điều kiện cần thiết là phải chọn nuôi từ lúc Nhồng còn non ngày tuổi.

Vì như ai cũng biết, vào tháng tuổi thứ sáu đến tháng tuổi thứ tám là Nhồng bắt đầu biết tiếp thu mạnh những âm thanh lạ mà nó nghe được để nhái lại đúng giọng như vậy. Vì vậy, chủ nuôi lợi dụng thời gian ặúi báu này để tập cho Nhồng nhái giọng, qua những câu mà mình dạy cho nó “nói”.

Để qua đi tháng tuổi thứ tám thì dạy cho Nhồng “nói” được sẽ hết sức khó khăn. Dù có dạy mười con thì may ra cũng chỉ được vài ba con “nói ” được, nhưng chỉ được vài từ là nhiều. Ông bà xưa cho trường hợp này là do... con Nhồng đó đã “cứng lưỡi" (?). Tất nhiên, nếu Nhồng đã được một năm tuổi thì chỉ còn cách nuôi làm kiểng cho vui, chứ không tài nào tập cho chúng “nói” được nữa!

Nước ta là... xứ của Nhồng, nên đến mùa sinh sản của chúng, từ tháng tư đến tháng mười Âm lịch, Nhồng con được bày bán rất nhiều ỏ các chợ chim, người nuôi tự do tha hồ chọn lựa. Chim vài ba tuần tuổi cũng có, một tháng tuổi cũng có; nghĩa là chim con chưa giập bọng cứt cứ nằm một chỗ há choạc mỏ đòi ăn, hoặc Nhồng ngoài tháng tuổi đã khôn ngoan tự biết đến cóng ăn mồi đều được thương lái bày bán ở chợ chim cả.

Người nuôi chim nào cũng biết hễ nuôi chim càng nhỏ ngày tuổi thì sau này chúng mau “khôn”, tức là dạn người, dỗ tập vào nề nếp mà dạy bảo. Còn nuỏi chim lớn ngày luổi, độ một hai tháng thì chúng chỉ khôn ... theo kiểu rừng; nghĩa là nhát người, sau này hơi khó tập luyện. Nhưng, nuôi chim càng non thì càng vất vả trong việc dưỡng nuôi, vì suốt ngày phải ủ ấm, phải đút mồi, nếu chăm sóc không chu đáo thì con chim giá hơn năm phân vàng có thể bị chết vì đói lạnh. Trong khi đó, với chim một hai tháng tuổi thì đỡ công nuôi nâng chăm sóc hơn, vì chúng tự lo sống được...

Nghệ nhân nước mình và những nước có nhiều Nhồng sinh sống như Thái Lan, Ân Độ v.v... thì sướng vậy nhưng với nước phải nhập khẩu Nhồng về nuôi thì đây là vấn đề thiên nan vạn nan đối với người nuôi Nhồng. Ta cũng nên biết qua việc này để thấy rõ được sự ưu đãi của thiên nhiên đối với ta ra sao. Từ khi được chở bằng tàu ở hải ngoại đến, bầy Nhồng con đã được khoảng hai tháng tuổi rồi. Chúng còn bị tập trung lại để chờ kiểm dịch (yêu cầu đối với tất cả các loại chim được nhập khẩu về) cũng phải mất thêm ba tháng nữa. Như vậy khi con Nhồng đến tay người mua thì chúng đã năm, sáu tháng tuổi rồi. Nhồng ở tuổi này trông nó chẳng khác gì Nhồng lớn, với người mới nuôi Nhồng lần đầu chưa có kinh nghiệm thật khó lòng đoán biết được nó là Nhồng con mới ìổn hay là Nhồng bổi ở ngoài rừng mới được bắt về! Sự lầm lẫn này nêu để xảy ra thì rất tai hại, vì nếu mua phải con chim bổi thì chỉ còn cách phóng sanh nó vào rừng để sinh sản tiếp, vì sự tiếp thu trong đầu nó khỏng còn, ngay các câu nói gió của nó cũng đã bị cố định, không còn khả năng nhái được âm thanh nào mới mẻ nữa!

Có 4 phương pháp sau đây để ta phỏng đoán được tuổi Nhồng, nhất là Nhồng dưới một năm tuổi:

QUAN SÁT LÔNG NON

Nhồng con thường được bao phủ trên mình một lớp lông non. Lớp lông này chỉ được thay lần đầu khi Nhồng bước qua tháng tuổi thứ sáu (con nào thay lông trễ là đên tháng thứ tám là cùng). Lông non trông bề ngoài mờ đục, màu xam xám, không chút ánh sắc và không gọn gàng nằm xếp ỉóp với nhau, trái lại còn bù xù nữa. Tóm lại, lớp lông non của Nhồng con trông không tươi tắn và hấp dẫn. Mua những con Nhồng có bộ lông non này về nuôi để tập cho chúng “nói” thì tuyệt.

QUAN SÁT LÔNG ĐÃ THAY:

Lông đã thay được gọi là lông lớn. Khi trên mình Nhồng đã có lông lớn bao phủ là coi nhưoó đã ở vào tháng tuổi thứ sáu trỏ lên. cho nên phải gọi nó là chim lứa chứ không gọi là chim con được. Lông đã thay thì mướt mắt, có ánh sắc, màu đen lẫn với màu xanh lá và đỏ tía. Lớp lông mới không xù lên mà nằm sát vào mình lại gọn gàng và trông mềm mại. Với con Nhồng đã thay lông lớn, nếu chỉ căn cứ vào phần lỏng này thôi thì ta dễ lầm chim sáu tháng, bảy tháng tuổi với chim một vài năm tuổi, vì màu lông của chúng không có gì khác nhau.

QUAN SÁT MÀU MỎ CỦA NHỒNG:

Mỏ Nhồng màu cam nhạt và chót mỏ có màu vàng ửng đỏ. Chim dưới sáu tháng tuổi có màu đỏ lợt hơn chim đã trưởng thành.

QUAN SÁT YẾM THỊT:

Chúng ta cần biết, hễ Nhồng càng già thì yếm thịt trên cổ nó càng lớn thêm. Với Nhồng con sáu tháng tuổi trở xuống thì da chung quanh cổ nó (tức yếm thịt) trần trụi và ôm gọn vừa vặn ở gáy. Chim trên sáu tháng tuổi có dấu hiệu xù lên ở da cổ, và từ màu vàng chanh trở nên màu vàng cam. Khi Nhồng trên một năm tuổi thì nếp da thụng xuống cổ...

Tóm lại khi đoán số tháng tuổi của Nhồng để chọn nuôi, ta nên phối hợp cả bốn phương pháp trên đây thì mới cổ kết quả chính xác được. Biết được số tuổi của chim cảnh là điều vô cùng quan trọng đốì với người mua, vì nếu mua lầm con chim Nhồng trên tám tháng tuổi, hoặc hơn năm tuổi thì chỉ có việc... phỏng sanh chúng vào rừng mà thôi. Thử hỏi nuôi Nhồng già thì đâu có ích gì...

Kiểu lồng nuôi chim Nhồng

Chim Nhồng có thân hình tương đối lớn, lại là con chim đẹp, quí, nuôi làm kiểng cùng tuyệt, nên ta phải chọn cho nó một kiểu lồng thích hợp để tạo được nét mỹ quan, ai nhìn cũng thích.

Con chim khi đã chịu sống, trong môi trường chật hẹp thì nuôi trong cỡ lồng nào, kiểu lồng ra sao nó vẫn ở được cả. Nhưng, kinh nghiệm cho thấy, nuôi Nhồng với chiếc lồng chật chội không tốt. Thả Nhồng trong một cái lồng lớn nhất, nó cảm thấy thích thú nhiều hơn.

Giống này không đi mà nhảy lò cò, nó thích nhảy từ cầu đậu này sang cầu đậu khác, vì vậy lổng nuôi Nhồng phải đủ rộng để nó được thích thú chuyủn qua chuyền lại bên trong. Nếu được vận động thoải mái, con chim sẽ sung sức. Ngược lại, nêu bị nhốt trong chiếc lồng chật hẹp, khó lòng xoay trở, Nhồng bị bó buộc đứng yên một chỗ trên cầu đậu, và lúc nào trông nó cũng ở trong trạng thái ngái ngủ, đầu rúc vào cánh thật tột nghiệp.

Nếu được nuôi thả trong một căn phòng rộng rãi, phòng ăn, phòng ngủ, hay phòng khách của gia đình. Nhồng sẽ có cơ hội bay đi bay lui thỏa thích. Chúng sẽ sà xuống đậu trên đầu, trên vai, trên tay chủ nuôi để nũng nịu, hoặc để đón nhận thức ăn. Và tối lại, ta có thể tập cho chúng có thói quen ngủ trong một cái lồng nhỏ, đặt vào một nơi cố định như trên nóc tủ, hoặc trên một chiếc bàn nhỏ kê sát góc phòng... Đây là cách nuôi Nhồng mà ở nước ngoài thường áp dụng.

Ông bà ta xưa nuôi Nhồng bằng những chiếc lồng lớn, nếu là hình khỏi vuông thì bề cạnh ít lắm cũng sáu tấc, còn nếu là hình khôi chữ nhật thì chiều ngang cả thước đến sáu bảy tấc.

Với một cái lồng to, rộng như vậy tất nhiên phải dựng trên những chân gỗ khá cao, độ năm sáu tấc mới vững chắc và tạo được nét đẹp hài hòa.

Đáy lồng và các vách chung quanh được bao bọc bằng lưới kem với mắt nhỏ độ một phân vuông hay hình mắt cáo. Trên nóc được “lợp” bằng thiếc với mái cong nhái theo kiểu cách đền đài cung điện xưa.

Bên trong lồng thường được trang trí bằng vài cầu đậu, đặt cái thâp cái cao, hoặc trên cùng một đường thẳng, nhưng cách xa nhau để Nhồng chuyền qua chuyền lại dễ dàng. Với lồng nuôi chim cảnh rộng rãi, ta có thể đặt vào trong một cành cây khô giả làm cây giả, tạo nên cảnh sống động dễ nhìn. Tất nhiên, ngoài cầu đậu ra, la còn đặt cóng thức ăn nước uống nữa...

Ngày nay, ở thôn quê, nhiều người cũng làm những kiểu lồng rộng rãi như vậy cho Nhồng. Ở thành thị, do cửa nhà chật hẹp, Nhồng chỉ được nuôi trong những chiếc lồng nhỏ, có kích thước như lồng chim Khướu là cùng.

Ai cũng biết, giống chim Nhồng chịu lạnh rất dở, lại dễ bị chết vì trúng gió độc, vì vậy ban đêm, nhất là trong mùa mưa bão, ta nên giúp Nhồng được ngủ ấm áp.

Trong đời sống hoang dã, vào mùa nắng ráo Nhồng cũng thích đậu trên các cành cây bên trên có lá che phủ kín đáo để ngủ trong các hốc cây, trong các kẹt, các hốc của núi đá vôi... Còn nuôi thả trong nhà chúng cũng thích rúc mình dưới tờ báo, một cái hộp, hay một bao giấy nào đó mà ngủ.

Còn nuôi trong lồng, ta nên đặt sẩn một cái hộp gỗ hình chữ nhật giống như chiếc ổ đẻ của chim Yến Phụng để tối lại Nhồng chui vào đó mà ngủ cho âm áp. Nằm trong cái hộp gỗ này thì dù bên ngoài trời có mưa to gió lớn Nhồng cũng không đến nỗi bị chết vì lạnh.

Nhiều nghệ nhân nghĩ đến việc đặt một cầu đậu gần nóc lồng, và dùng ván hay tôn vây kín phần trên của các vách lồng để tối lại Nhồng lên đó đậu ngủ được ấm áp. Tất nhiên phần vách đóng kín phía trên chỉ cần cao khoảng vài mươi phân, bên trên đà có sẵn mái lông che khuất nên chỗ Nhồng ngủ lúc nào cũng được kín gió.

Nếu nuôi trong chiếc lồng có chiều rộng vừa phải, tối lại, ta có thể dùng vải bố hoặc tấm ni lông che chắn chung quanh theo kiểu áo lồng, cùng giúp Nhồng ngủ được no giấc vì không bị gió lạnh ập vào.

Trong trường hợp di chuyển được không mấy khó khăn, thì mỗi tối ta nên đem lồng nuôi Nhồng vào nhà cho kín gió.

Tóm lại, ta nên đặt lồng nuôi Nhồng vào nơi không có gió lùa, gió độc, và ban đêm nên tìm đủ mọi cách giúp Nhồng ngủ nghê được ấm áp. Có như vậy Nhồng mới khỏe mạnh và sống thọ được.

Thức ăn dành cho Nhồng

Trong đời sống hoang dã, thức ăn chủ yếu của Nhồng là các loại trái cây chín có vị ngọt. Ở rừng thì thức ăn này dễ kiếm mà Nhồng cùng tỏ ra khoái khẩu nừa. Cách ăn của Nhồng là nuốt chửng từng miếng một, cho nên khi gặp thức ăn quá to không vừa miệng, chúng cũng khôn ngoan biết dùng chiếc mỏ cứng của mình mổ ra thành những miếng nhỏ cho dễ nuốt

Như chúng ta đã biết, trái cây chứa nhiều nước và một lượng nhỏ chất xơ khó tiêu hóa được. Trái cây tuy chứa nhiều chắt đường và một số vitamine nào đó, nhưng không có giá trị về thực phẩm. Cho nên nếu phải sống chủ yếu hằng trái cây thì mỗi ngày Nhồng phải tiêu thụ một lượng trái cây rất lớn mới đủ chất bổ dưỡng cần thiết để nuôi sống nó.

Kinh nghiệm cho thấy con Nhồng nào chỉ được nuôi sống hàng trái cây không thôi, dù là loại trái cây đắt tiền thì sớm muộn gì cùng có dấu hiệu thiếu hụt chất bổ dưỡng: Nhồng trở nên suy sức, ốm yếu và chậm phát triển về khả năng hót cũng như “nói”. Với những con Nhồng án uống thiếu chất này nên cấp thời bổ sung thức ăn có nhiều protein như tim hò, thịt bò, một số côn trùng như sâu tươi, trứng kiến, cào cào, và phải tăng cường thêm vitamin và muối khoáng nữa. Lúc nào con Nhồng trở lại sức khỏe bình thường thì ta hãy cho nó một khẩu phần có chất bổ dưỡng ít lại.

Có điều đáng nói là đối với Nhồng nuôi tại nhà, việc cho ăn thịt hay côn trùng... cần phải tập từ từ, vì có nhiều chim cảnh từ chối thức ăn lạ này. Có nhiều con Nhồng lần đầu gặp sâu rất sợ,  tìm cách né tránh, nhưng dần dần nó cũng quen đi và biết cách mổ ăn.

Thường thì các loại côn trùng như sâu tươi, dế, cào cào rất bổ dưỡng vì chúng rất giàu chất béo, thế nhưng nếu ta cho chim ăn quá nhiều côn trùng quá cũng có thể có hại cho chim, vì chúng chứa nhiều chất không có lợi cho việc tiêu hóa của chim.

Nuôi Nhồng người ta kỵ cho ăn nhiều chất béo, vì đây là nguyên nhân khiến con Nhông béo phì. Một khi con chim đã quá mập thì mọi sinh hoạt của nó kém cỏi kể cả việc phát triển khả năng hót và “nói ”, đó là sự thất bại của những ai muốn nuôi Nhồng.

Như vậy, sống ngoài thiên nhiên, Nhồng cũng là giống chim thích ăn tạp như đa số các giống chim rừng khác. Chỉ trừ một điều là Nhồng không thích ăn các loại hột mà thôi. Thức ăn hột không thích hợp bộ máy tiêu hóa của nó.

Nuôi nhốt trong lồng, tùy theo điều kiện và khả năng của mỗi nhà, Nhồng được chủ cho ăn những khẩu phần khác nhau.

Theo cách cho ăn của ông bà mình ngày xưa thì khẩu phần của Nhồng rất đơn giản: cơm nóng trộn với ớt tươi hay khô, và cho ăn mỏi ngày ba bữa đúng giờ vào giờ ăn của gia đình. Nghĩa là tới bữa mình ăn thì cho Nhồng ăn một ít trái cây chín, chủ yếu là đu đủ chín và chuối sứ chín. Mỗi lần ăn, Nhồng có thể ăn hết nửa trái chuối.

Được ăn cơm nóng Nhồng tỏ ra thích khẩu, nó ăn có thế được lưng chén, tất nhiên một phần nhỏ trong đó bị cái mỏ Nhồng hất vung vãi khắp nơi.

Cho Nhồng ăn cơm thì phải làmvệ sinh lồng hằng ngày, nếu không thì ruồi nhặn sẽ rủ nhau bu đến, vì vậy, các nghệ nhân nuôi Nhồng ngày nay mới tự chế ra loại thức ăn khô với công thức sau:

• 01 kg tấm gạo loại tốt.
• 10 trứng gà tươi (hay vịt) dùng cả lòng trắng.
• 800grs ớt tươi bằm nhỏ hay xay nhỏ.
• 02 muỗng cà phê đường cát.
• 01 muỗng cà phê muối ăn.
• 02 muỗng canh bột xương và bột sò.

Cách pha chế như sau:

Rang tấm gạo cho vàng, vẫn để chảo trên bếp với lửa riu riu, sau đó trộn ớt vào để ớt tẩm vào tấm. Đảo đều cho đến lúc hỗn hợp này bớt nhão, rồi trộn trứng, đường cát, muối vào độ mười phút, sau đó đem ra nắng phơi khô. Cuối cùng trộn bột sò vào hỗn hợp trên cho thật đều để cho chim ăn dần...

Thức ăn khô này cổ nhiều tiện lợi: trộn một lần mà cho chim ăn được nhiều ngày - Nhồng ăn thức ăn khô này rơi vãi ra ngoài không nhiều phân tốt bớt hôi hám, có thể vài ngày làm vệ sinh lồng nuôi một lần cũng được.

Nếu nuôi ít Nhồng thì ta nên pha chế thức ăn khô này với số lượng ít lại. Hơn nữa, tuy thức ăn khô có thể để dành được lâu, nhưng nếu bảo quản không tốt vẫn có thể bị mốc. Do đó, quí vị nên chế biến với số lượng vừa phải, đủ cho chim ăn trong vài tuần là tốt nhất.

Nếu trái mùa ớt, ta có thể thay ớt tươi bằng ớt khô (có bán ở các tiệm tạp hóa) để được giá rẻ hơn. Trọng lượng ớt khô chỉ bằng fìửa trọng lượng ớt tươi là vừa, vì ớt khô rất nhẹ cân.

Nếu clư dả và quá cưng con Nhồng qui, quí vị có thể dùng thực đơn sau đây cho Nhồng, cũng không đắt tiền lắm:

• Nửa kg phô mai trắng (thứ này mềm làm từ sữa đã gạn kem).
• Hai trái chuối sứ chín rục.
• Hai muỗng súp biscotte (thứ dùng cho chim Yến hót).
• Hai muỗng hột đậu phộng rang vàng (có thể thế tấm gạo rang cũng được).
• Chúng ta trộn bốn món trên đây lại với nhau cho kỹ. Nếu sau khi trộn xong mà thấy hỗn hợp trên quá ướt và dính nhiều vào tay thì ta nên thêm vào ít bột biscotte và bột đậu phọng rang (hay tấm gạo rang) để hỗn hợp không khô ráo là được.

Thức ăn này có thể để dàrih ong tủ lạnh cho Nhồng ăn dần trong một tuần, nhưng phải vò viên thành những viên nhỏ bằng đầu ngón tay út, sao cho vừa miệng của Nhồng là được.

Nếu cần cho thức ăn đó được bổ hơn, qúi vị có thể trộn thêm một muỗng mật ong, vài muỗng nho khô vitamine và muôi khoáng. Sự bổ sung vitamine trong thức ăn hay trong nước uống rất cần thiết cho sức khỏe của Nhồng. Nhưng, các loại vitamine dùng cho người thì được khuyên là đừng dùng cho Nhồng.

Với những con Nhồng bị suy sức, ốm yếu ta nên thử cho nó ăn chút thịt xem sao. Nếu nó cảm thấy thích thú thì cho ăn tiếp, vì rằng không phải con Nhồng nào cũng biết ăn thịt.

Thịt cho Nhồng ăn là thứ thịt săn, không mở, như thịt bò, tim bò, đó là những thức ãn giàu chất protein, lại dễ tiêu hóa đối với Nhồng.

Thịt cũng như trái cây không cần thiết phải cho ăn mỗi bữa, mà có thể ăn cách nhật hoặc mỗi tuần vài lần.

Trái cây cho Nhồng ăn gồm có các loại: cam, chuối, đu đu. nho, táo lê, dưa, dâu... Trái cây thì tiêu hóa nhanh, nhưng không bổ dưỡng nhiều bằng thịt và các giống côn trùng. Phô mai cho Nhồng ăn rất tốt vì nhiều protein và ít chất béo.

Nhồng rất thích ăn ớt, gặp ớt cay như ớt của Thái Lan (hot red peppers) cay đến xé họng thì Nhồng càng thích. Ngay Nhồng con chưa được tháng tuổi đã thích ăn cay rồi.

Tóm lại, thức ăn của Nhồng không cần chế biến cầu kỳ lắm. Giống chim cảnh có biệt tài nhái giọng rất tài tình này rất dễ ăn, do đó dễ nuôi. Phần nước uống thì chúng tôi đã trình bày, nên thay nước mới luôn, ít ra mỗi ngày thay một lần, vì nước uống của nó mau bẩn. Và mỗi lần thay nước quí vị nên chịu khó súc rửa kỹ cóng nước lại cho sạch sẽ.

Cách cho chim Nhồng ăn

Cũng như các giống chim rừng khác, từ một vài ngày tuổi trở đi, Nhồng con khi đói biết há choạc mỏ để đòi ăn. Nếu là Nhồng mẹ thì nó mớm mồi cho con, và nếu là người nuôi thì ta dùng tay về thức ăn thành viên nhỏ để đút vào miệng cho nó...

Nhồng con rất phàm ăn, hễ viên này vừa nuốt qua cổ họng xong là nó lại há mỏ ra để đòi ăn tiếp. Vì vậy, vđi người có kinh nghiệm, trong một giờ họ có thể phục vụ xong bữa cho cả trăm con Nhồng không mây vất vả khó khăn.

Nếu con Nhồng được chủ cho ăn băng tay lúc nó mới một vài tuần tuổi thì thói quen đòi ăn ở nó có thể kéo dài đến lúc ba bốn tháng tuổi vẫn chưa quên. Nghĩa là dù đã lớn khôn, sắp sửa tập nói gió, khi gặp chủ nuôi đến gần, Nhồng vẫn sà lại gần để chực chờ được đút mồi. Nếu trong bụng nó đang đói thật sự thì nó cứ dai dẳng đòi ăn, còn đã no nê thì vẫn há mỏ một đôi lần như cách ... làm nũng vậy!

Để gây thiện cảm với những con chim cảnh “nhõng nhẻo” này, mỗi khi đến gần Nhồng, trên tay ta nên có sẵn một mẩu thức ăn để làm quà cho nó. Khi được chủ cho ăn như vậy, Nhồng tỏ ra hoan hỉ, thường lắc đuôi qua lại vài lần, hoặc lên cầu rỉa lông tỉa cánh ra dáng thỏa mãn hài lòng.

Khi Nhồng còn nhỏ, mỗi lần cho ăn xong, ta nhớ cho chúng uổng nước. Nếu quên việc này, con Nhồng của quí vị có thể bị chết khát.

Với Nhồng con, dưới bốn tuần tuổi, cái tuổi còn khờ dại chưa tự biết tìm thức ăn mà sống, thì ta phải đút mồi cho chúng, cứ cách hai giờ một lần. Mỗi ngày cho Nhổng ăn khoảng từ sáu đến tám lần. Khi đã no nê thì dù có cạy miệng ra Nhồng cũng không chịu há mỏ, lúc đó chúng chỉ thích được nằm yên để ngủ...

Về tập tính ăn uống cửa Nhồng có nét khác biệt đối với nhiều giống chim rừng khác, chúng tôi xin nêu ra đây để qúi vị rõ:

• Nhồng thích ăn cả ngày, lúc nào cũng có thể ăn được, vì vậy ta không nên cho chúng ăn theo bữa như cách ăn uống của chúng ta. Khi Nhồng đã tự biết đến cóng ăn mồi, ta nên thường trực cóng thức ăn nước uống trong lồng cho nó ăn tùy thích.
• Bản tính của Nhồng thích ăn cay và thức ăn cay thích hợp nhất là ớt chín. Từ vài tuần tuổi ta đã có thể cho Nhồng ăn ớt được rồi.
• Nhồng thích ăn trái cây chín như đu đủ, bôm, nho, táo... Thứ nào cứng thì nên xắt thành miếng nhỏ cho chim dễ nuôi. Tuy nhiên, đây là thức ăn phụ thỉnh thoảng mới cho Nhồng ăn mà thôi (mỗi tuần vài lần).
• Thỉnh thoảng nên cho Nhồng ăn ít bơ đậu phọng thức ăn này có ích cho bộ lông chim cảnh, cỏ thể cho Nhồng ăn chúi ít hamburger không béo.
• Đừng cho Nhồng ăn thức ăn của chúng ta như cá thịt, các thứ chiên xào. Cho ăn cơm nóng thì được.
• Nhồng không thể tiêu hóa các thức ăn hột như hột đậu, hột bắp, lúa. Cách ăn của Nhồng là nuốt chửng, chứ không dùng chiếc mỏ cứng để nhằn thức ăn như chim thuộc họ sẻ.
• Khi ăn, Nhồng có thói quen vung vãi thức ăn túng tóe khắp nơi, do đó mau làm bẩn lồng. Đồng thời cũng hao tốn thức ăn. Ta nên chọn thức ăn đơn giản dạng viên, miễn là đủ chất bổ dưỡng cần thiết. Cho Nhồng ăn thức ăn viên, chất thải của nó cũng không bẩn, ít hôi hám.
• Khi cho Nhồng ăn, kể cả những khi cận kề tiếp xúc với Nhồng, ta không nên cầm điếu thuốc trên tay? cũng không nên phì phà điếu thuốc trên miệng, vì nó sẽ bất thần chộp lấy để nuốt ngay vào bụng. Chắc chắn điều này sẽ gây ra hậu quả xấu cho sức khỏe của Nhồng.
• Mỗi ngày Nhồng uống khá nhiều nước nhất là khi nó được ăn thức ăn khô dạng viên. Cóng nước uống của Nhồng mau bẩn, nên thay mỗi ngày. Và mỗi lần thay nước sạch ta nên cọ rửa cóng nước cho thật sạch, như vậy mới hợp vệ sinh.
• Nên dặn kỹ trẻ con trong nhà và nhắc chừng trẻ con hàng xóm, đừng cho Nhồng ăn những thức ăn lạ hoặc cầu kỳ khác. Trẻ con thì ưa táy máy nghịch ngợm, còn Nhồng thì hễ gặp thức ăn lạ nhắm nuốt được là nuốt ngay vào. Nhiều khi con chim qúi bị bệnh hay bị chết vì lý do này mà chủ nuôi vẫn không hiểu tại sao.
• Việc thay đối thức ăn đột ngột đối với Nhồng cũng là điều nên tránh. Mọi sự chuyển hóa phải có thời gian, phải từ từ mới cho kết quả tốt. Hãy giữ thức ăn đơn giản thường ngày là tốt cho sức khỏe của chim.

Nói đến thức ăn của Nhồng là phải nói đến ớt. Thức ăn thiếu ớt thì Nhồng ăn không ngon miệng và Nhung không sung. Tốt nhất là cho ăn ớt tươi, xắt lát hoặc bằm nhỏ trộn với thức ăn. Một Nhồng có thể tiêu thụ vài mươi gram ớt tươi mỗi ngày. Trong vụ trái mùa, không có ớt tươi, hoặc có mà đắt, ta có thể cho Nhồng ăn ớt khô cùng được. Ớt khô là do ớt tươi được bằm nhuyễn phơi khỏ ngoài nắng để dành ăn dần cả nam. Sự tốn kém trom: thức ăn của Nhồng, chính món ớt mòi dóng vai trỏ quan trọng. Vào mùa đt chín rộ thì giá ớt rất rẻ nhưng khi trái vụ thì ớt có thể tăng giá gấp năm bảy lần, có khi hơn.

Cách dạy chim Nhồng học nói:

Qua tháng hai tháng ba âm lịch là mùa sinh sản của Nhồng, nên chim con được bán khá nhiều ở chợ chim cũng như các tiệm bán chim. Ta lựa những con chim chưa mọc đủ lông cánh, có sức khỏe tốt đem về nuôi. Cách nuôi Nhồng con cũng giống như cách nuôi các giống chim con khác: phải cho chúng nằm chỗ ấm áp và sạch sẽ; phải lo đút mồi liên tục hàng giờ để chim ăn đủ no, và như vậy chim mới mau lớn. Mồi đút cho chim con có thể là cào cào, là thịt vụn và cơm, hoặc cám thực phẩm gia cầm (thấm nước để viên lại từng viên nhỏ rồi đút cho Nhồng con ăn). Khi chim được bốn năm tháng tuổi là bắt đầu nói gió. Tuần đầu thì nói ít, nhưng càng về sau thì miệng mồm cứ lanh chanh cả ngày. Qua tháng thư bảy thứ tám là nhồng đã bắt đầu nhái được giọng người. Ta nên tập cho chúng nói những câu ngắn độ vài từ, và phải lập đi lập lại nhiều lần trong ngày để chúng dễ nhớ mà lập lại. Chỉ khi nào câu ngắn này học thuộc lòng thì ta mói dạy sang câu ngắn khác.

Qua năm tuổi thứ hai, khả năng bắt chước giọng của Nhồng khá hơn, từ đó ta dạy cho chúng những câu dài hơn, khoảng ba từ để chúng dễ nhớ mà lập lại. Khi dạy, ta cần phát âm thật rõ ràng và thật chậm rãi.

Đến năm tuổi thứ ba thứ tư trở đi, trí nhớ của Nhồng bị “lụt” đi. Những câu cũ nó quên bớt, và chỉ còn nhớ những câu mới học được.

Nhiều người dùng băng cát xét để tập cho Nhồng nói, cũng đem lại kết quả khả quan. Mỗi ngày cứ cho băng chạy độ một giờ cả sáng lẫn chiều là Nhồng sẽ nhập tâm những câu được học. Thường mỗi câu thuộc lòng như vậy, Nhồng có thề nhớ dai đến vài ba năm mới chịu quên.

Trong những giống chim cảnh có khả năng bắt chước nói được tiếng người vừa kể ở trên thì con Nhồng nói được nhiều câu, và nói giọng rõ ràng nhất. Ở miền Nam gọi là Nhồng, nhưng ở miền Bắc thì nó có tên là chim Yểng.

Nhồng thích sống ở vùng cao nguyên, nơi có rừng có suối, thích hợp với khí hậu ấm áp. Ở miền Nam, những vùng có nhiều Nhồng sinh sống nhất là Lộc Ninh, Bù Đăng, Bù Đốp, Trảng Bom...

Đầu mùa mưa, khoảng tháng ba âm lịch là mùa sinh sản của Nhồng. Nghệ nhân mua Nhồng non về, loại mới nhú lông ống, chịu khó đút mồi vài ba tuần là Nhồng có thể tự ăn uống được. Thức ăn hàng ngày của Nhồng là cơm trộn với ớt xắt lát hoặc bằm nhỏ. Số lượng ớt càng nhiều thì Nhồng càng thích ăn và chóng lớn. Dùng ớt tươi tốt hơn ớt khô. Nhồng cũng thích ăn chuối (nên cho ăn chuôi sứ chín, ngày nửa trái là đủ). Nó cũng thích ăn cào cào.

Thân mình Nhồng lớn bằng chim Cu Ngói, toàn thân phủ lông màu đen nhánh tuyệt đẹp, chân vàng, mỏ đỏ (chót mỏ hơi vàng), cổ có một khoang da vàng rực.

Nhồng con độ ba tháng tuổi đã bắt đầu nói gió. Giọng to và ồn ào. Đến sáu tháng tuổi, chúng nói gió càng nhiều, và nghe kỹ thì nhận ra nhiều giọng như Khướu, đây là lúc nên đặt chuồng vào một nơi im vắng, cách biệt với người ngoài, để tập cho Nhồng nói những câu mà mình muốn nó tập nói (hay lặp lại) y như ý muốn.

Lúc đầu ta nên tập cho Nhồng nói hai âm cho nó dễ nhớ như: CHÀO KHÁCH – CÓ KHÁCH – MÁ ƠI… Khi dạy ta phải phát âm thật to, lâu lâu lặp lại một lần, chứ đừng nói lia lịa. Khi Nhồng tập nói được thạo, thì tăng lên những câu có ba âm như: XIN CHÀO KHÁCH – NHÀ CÓ KHÁCH…

Kinh nghiệm cho thấy, không nên để một người dạy nói, mà nên nay người này mai người khác, dù là chỉ tập một câu nói như nhau. Nhồng không thể nói nhanh, do đó, khi tập nên nói to và nói chậm rãi.

Chim nói được là chim quí, vì vậy, ta nên tập những câu có ý nghĩa và văn hoa cho dễ nghe.

Nuôi Nhồng phải dùng chuồng rộng rãi, bề cạnh khoảng sáu bảy tấc, trên có mái che, và đặt lồng vào nơi không có gió lùa thổi qua. Nhồng ăn không có nết, làm vung vãi thức ăn, do đó nên cho Nhồng ăn nhiều thì chúng mới no được. Chuồng nuôi Nhồng rất mau dơ, thu hút nhiều ruồi nhặng do thức ăn vương vãi và do phân nó thải ra quá nhiều nên hôi hám. Vì vậy, việc cọ rửa lồng và máng lồng là việc nên vệ sinh hàng ngày.

Có nhiều người tin rằng con Nhồng rất kị nhìn thấy máu súc vật, vì vậy khi cắt tiết gà vịt nên tránh không cho Nhồng thấy. Nếu thấy nó sẽ lăn đùng ra chết ngay (?)

Nhiều người còn đặt một tấm kiếng nhỏ trong lồng để Nhồng nhìn vào cho sung, và mau biết nói. Khi nói nó nhìn vào kiếng tưởng lầm làm con trong kia nói nên bắt chước nói theo (?)

Tập cho con Nhồng bắt chước nói sõi được năm ba câu là cả một công phu chứ không phải dễ dàng gì. Nhưng có Nhồng biết nói không ai lại không quí hóa.