Giống chó Lạp xưởng

Chó Lạp Xưởng (tên tiếng Anh là chó Dachshund, Taken) là giống chó săn huyền thoại của nước Đức. Vẻ ngoài siêu dị, thân dài chân cực ngắn trông chúng như một cây lạp xưởng hay xúc xích vậy. Được lai tạo để dễ đuổi theo thú nhỏ như nhím, sóc, thỏ.. trong các hang sâu, bụi rậm. Ngày nay, giống chó này được nuôi như thú cưng trong gia đình. Trong bài viết này, MeowGo Pets sẽ giới thiệu tổng quan về giống chó Lạp Xưởng Dachshund, từ lịch sử, nguồn gốc, đặc điểm ngoại hình, tính cách, cách nuôi và chăm sóc. Hãy cùng đón đọc nào!

Tổng quan về giống chó Lạp xưởng (Dachshund)

Chó Lạp xưởng (hay Dachshund, chó Xúc xích) là giống chó săn mùi nhỏ, năng động, dễ mến của Đức với tứ chi ngắn, thân dài, ngực lớn tai cụp và màu lông rất phong phú. Ban đầu, giống chó này được lai tạo để săn các loài thú nhỏ đào hang như thỏ, cáo, chồn, lửng, chuột… hay đánh hơi bầy heo rừng.

Giống chó này có 2 size chó Lạp xưởng mini (Miniature Dachshund) và tiêu chuẩn (Standard Dachshund) với 3 kiểu lông khác nhau: lông mịn (mượt), lông cứng và lông dài (fluffy). Thông tin cơ bản về giống chó này như sau:

• Trọng lượng trưởng thành: 7,257-14,515kg (tiêu chuẩn), dưới 4,99kg ( chó Lạp xưởng mini)
• Chiều cao tới vai: 20,32-22,86cm (tiêu chuẩn), 12,7-15,24 (size mini)
• Xuất xứ: Đức.
• Tuổi thọ: 12-16 năm.
• Tên gọi khác: chó Dachshund, Wiener Dog, Sausage Dog, Doxie, Dackel, chó xúc xích, chó Taken, chó Tacken, Teckel, chó lửng, chó lạp sườn, chó Xúc xích Đức, chó Lạp xưởng mini…

Thông minh, cảnh giác, có tiếng sủa như một giống chó lớn, chó Xúc xích là một giống chó trông nhà hoàn hảo. Được lai tạo để đi săn những loài thú nguy hiểm như lửng, cáo, chồn…, Doxie dũng cảm, can đảm đến liều lĩnh. Hơi bướng bỉnh một chút, nhưng lại ngọt ngào, dễ mến cộng với vẻ ngoài độc lạ, chó Lạp xưởng đã chiếm được trái tim của hàng triệu người yêu chó trên toàn thế giới.

Nguồn gốc, lịch sử

• Dachshund có nguồn gốc từ nước Đức, nơi chúng được gọi là “chó lửng” (Dachs: con lửng, Hund: chó, theo tiếng Đức). Ở Đức ngày nay, người ta thường gọi giống chó là là Dackel hay Teckel (thường được dùng bởi giới thợ săn). Ngoài ra, chúng còn được gọi là “sausage”, “chó Xúc xích”, chó Lạp xưởng hay Lạp sườn” do vóc dáng, ngoại hình giống như một cây xúc xích hay lạp xưởng vậy.
• Như tên gọi của mình, Dachshund được phát triển để đánh hơi, đào hang lửng và giết chết con mồi ở trong hang. Thân hình thấp, dài của chó Lạp xưởng được lai tạo để đặc biệt phù hợp với việc đi săn này. Bàn chân to lớn khác thường với hình mái chèo giúp chúng đào bới hiệu quả như một cái xẻng, bộ da trùng, trơn và lỏng lẻo giúp cho chó không bị rách, cào xước khi chui trong lòng hang chật hẹp. Bộ ngực sâu, rộng với dung tích phổi lớn giúp chúng hô hấp tốt nhiều giờ trong lòng đất, cái mũi dài với khứu giác cực nhạy giúp Doxie có thể đánh hơi tốt. Tiếng sủa trầm, lớn như của một giống chó to để có thể báo hiệu cho thợ săn ở xa xác định vị trí của chó khi chúng đã chui được vào hang.
• Lửng không phải là con mồi duy nhất của giống chó này. Ban đầu giống chó này có kích thước rất khác nhau, những con chó Lạp xưởng nặng từ 13-16kg để săn lửng và lợn rừng, loại săn cáo và hươu nặng 7-10kg, loại dưới 5,5kg để săn thỏ. Trước đây, ngoài các size tiêu chuẩn (standard) và Miniature, Hiệp hội chó giống quốc tế (FCI) trước đó còn công nhận một loại thứ ba là “Teckel”, theo cách gọi của thợ săn Đức có kích cỡ ở giữa 2 dòng trên. Ở Mỹ cũng có 1 size không chính thức nằm giữa 2 size này gọi là “Tweenie Dachshund”
• Không chỉ được lai tạo cho việc đánh hơi mà còn để giết chết con mồi, Dachshund rất táo bạo, can đảm và kiên cường. Mặc dù ban đầu giống chó này to lớn hơn các dòng chó Lạp xưởng hiện tại, nhưng sự dũng cảm, can trường này vẫn được truyền qua cả những chú chó size nhỏ nhất. Bạn chỉ cần đưa một món đồ chơi phát được ra tiếng kêu, chú chó Doxie của bạn có thể “giết” món đồ đó ngay tức khắc.

Lửng không phải là “đối thủ” dễ xơi, nặng từ 11-18kg, với bộ da dày, hộp sọ cứng với hàm răng và móng vuốt bén nhọn, chúng luôn sẵn sàng để chiến đấu với bất kỳ kẻ thù nào xâm phạm hang ổ của mình. Dachshund luôn phải đối mặt trực diện với lửng và không có đường lùi. Vì vậy, ngoài các bộ phận được phát triển để đào bới, xâm nhập, các vũ khí của chó Lạp xưởng cũng phát triển đặc biệt. Xương cầu mắt nhô ra để bảo vệ, hàm dưới chắc khỏe, với những chiếc răng lớn sắc nhọn giúp Dachshund phòng thủ và đáp trả lửng một cách mạnh mẽ. Chiếc đuôi dài nối với xương sống giống như tay cầm để thợ săn có thể kéo ngược chúng ra khỏi hang. Trong lòng hang chật hẹp, chỉ có thể dựa và trí thông minh của mình. Chúng cần độc lập, can đảm nhưng cần tỉnh táo và không được hiếu chiến, say đòn. Không ngạc nhiên khi bản tiêu chuẩn giống chó Dachshund mô tả giống chó này “dũng cảm tới liều lĩnh”

• Lạp xưởng là giống chó thuần chủng đa dạng, tới mức Hiệp hội chó giống quốc tế (FCI) dành hẳn 1 nhóm riêng Dachshund cho giống chó này.
• Nhiều giả thuyết cho rằng, chó Xúc xích được lai tạo từ gen đột biến lùn của các giống chó săn chân cao như Schweisshund, Bibarhund, Basset Hound và nhiều loại chó săn, chó sục khác như: Smooths, Braque, Pinscher … Các thợ săn đã sàng lọc, và hoàn thiện qua hàng trăm năm để chúng có ngoại hình và kỹ năng xuất sắc như ngày nay. Ban đầu có thể chó Lạp xưởng chỉ có loại lông ngắn, mịn. Chó Lạp xưởng lông dài để làm việc khi trời lạnh và lông thô để làm việc trong các bụi cây có được khi thêm gen các giống chó khác vào. Dachshund là gióng chó duy nhất được Câu lạc bộ chó giống Mỹ (AKC) công nhận có thể săn mồi cả trên mặt và dưới lòng đất.
• Dachshund cũng xuất hiện trong các cung điện hoàng gia khắp châu Âu. Từ các Nữ hoàng Victoria và Elizebeth II của Anh, Hoàng đế của Đế quốc Đức Kaiser Wilhelm II, Nữ hoàng Margarethe của Đan Mạch…
• Bản tiêu chuẩn giống chó Dachshun được viết lần đầu năm 1879. 9 năm sau, vào năm 1888, Câu lạc bộ chó Dachshund Đức được thành lập.
• Năm 1885, có 11 chú chó Dachshund đã được đưa đến Hoa Kỳ và đăng kỹ với AKC trong cùng năm đó. Năm 1895, Câu lạc bộ chó Dachshund Mỹ được thành lập. Ngay sau đó, chó Lạp xưởng đã trở nên phổ biến tại đây, Tại triển lãm chó Westminster Kennel Club các năm 1913, 1914, chúng luôn nằm trong top 10 giống chó được ưa chuộng nhất. Tuy nhiên, Thế chiến I (1914-1918), xảy ra, Mỹ tuyên chiến với Đức dẫn đến tư tưởng bài Đức lên cao. Thậm chí cực đoan đến mức những người nuôi chó Lạp xưởng bị gọi là phản bội, chó của họ thì bị ném đá. Điều này dẫn đến số lượng chó Dachshund ở Mỹ sụt giảm nhanh chóng. Sau Thế chiến I, các nhà nhân giống tiếp tục nhập Dachshund từ Đức, và giống chó này nhanh chóng phổ biến trở lại. Thế chiến II giống chó này lại bị số phận tương tự nhưng không nghiêm trọng bằng. Từ những năm 1950s đến nay, Dachshund luôn là một trong những giống chó gia đình phổ biến nhất tại Mỹ. Năm 2023, Dachshund từ vị trí số 9 (năm 2022) đã tiến đến vị trí số 6 trong bảng xếp hạng giống chó phổ biến nhất tại Mỹ của AKC.
• Ngày nay, rất nhiều người nổi tiếng trên thế giới chọn Dachshund làm thú cưng. Có thể kể đến như: danh họa Pablo Picasso, diễn viên Audrey Hepburn, Elizabeth Taylor, Jack Black, Marilyn Monroe, Marlon Brando ca nhạc sĩ George Harrison (ban nhạc Beatles), tổng thống John F. Kennedy

Về ngoại hình

• Bộ lông chó Lạp xưởng có 3 loại (Smooth: lông mượt hay lông ngắn, Wirehair: lông cứng và Longhair: lông dài). Tại Mỹ có 2 kích thước là Miniature (thu nhỏ) nặng dưới 5kg, và Standard Dachshund (tiêu chuẩn) 7-14,5kg. Nếu chú chó Xúc Xích của bạn nặng từ 5-7kg, dòng này được gọi là Tweenie. Mặc dù không phải là một phân loại chính thức, nhưng dòng Tweenes không bị phạt trong Dog Show, nhiều người gọi đây là dòng Toy Dachshund, những thực tế đây chỉ là thuật ngữ để tiếp thị, không phải là một dòng được công nhận.
• Tùy theo quốc gia, có sự khác biệt về kích thước tiêu chuẩn, phân loại. Tại quê hương Đức, Dachshun được phân loại: tiêu chuẩn, thu nhỏ, Kaninchenteckel căn cứ trên số đo vòng ngực đo thời điểm 15 tháng tuổi.
• Giống chó này có đặc trưng là thân dài, chân ngắn, bộ ngực sâu, tai dài, mõm thon, nhọn.

Về bộ lông từng loại chó Dachshund có cấu tạo và màu sắc như sau:

• Chó Lạp xưởng lông ngắn: bóng mịn với nhiều họa tiết và màu sắc phong phú. Bao gồm: màu red (nâu, vàng) hoặc kem, Nâu và đen, loang (đốm hay merle, với các mảng sáng tối phân bố đều nhau), màu vện (các sọc tối trên nền sáng). Chó Dachshund lông ngắn loại lông có 1 hoặc 2 màu thường có mắt màu sẫm, loại màu loang (merle, đốm) có xu hướng một phần mắt màu xanh hay toàn bộ.
• Chó Dachshund lông cứng: có lớp lông ngắn, dày, cứng bảo vệ bên ngoài và 1 lớp lông tơ mềm mịn bên trong. Dòng này có lông màu và râu rõ nét. Các màu sắc họa tiết của chó Xúc xích lông cưng tương tự như dòng lông ngắn. Nhưng thường màu đen và nâu vàng phổ biến hơn.
• Chó Lạp xưởng lông dài: có bộ lông óng mượt, hơi xoăn lượn sóng. Các phần lông ở tai, dưới cổ và phía sau chân thường dài hơn các phần còn lại. Chó Dachshund lông dài có màu sắc và hoa văn phong phú: black tan, black & kem, fawn và kem, đen tuyền, fawn, nâu socola, red (nâu, vàng từ đậm đến nhạt…). Chó Lạp xưởng đốm (loang) có các họa tiết vện, đốm, đốm tròn, vện và đốm tròn, màu vừng.

Bạn có thể tìm hiểu thêm về tiêu chuẩn giống chó Lạp xưởng thuần chủng do Hiệp hội chó giống quốc tế FCI (The Fédération Cynologique Internationale) ban hành sau đây:

https://www.fci.be/en/nomenclature/DACHSHUND-148.htmlhttps://www.fci.be/en/nomenclature/DACHSHUND-148.html

• Tính cách của một chú chó chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như: di truyền, xã hội hóa, huấn luyện, môi trường sống… Một chú chó Lạp xưởng con có tính cách tốt sẽ luôn tò mò, thích chơi đùa, sẵn sàng tiếp xúc với mọi người và cho bế ẵm. Nên chọn một chú chó Xúc xích con điềm tĩnh, không quá hung hăng hay nhút nhát.
• Giống như mọi giống chó cảnh khác, chó Lạp xưởng cần được xã hội hóa sớm từ 2 tháng tuổi. Cho chó con tiếp xúc với mọi người, cảnh vật và âm thanh khác lạ… sẽ đem đến cho chúng những trải nghiệm phong phú. Điều này giúp cho chú chó của bạn tích lũy được kỹ năng cư xử, có hành vi tốt để trở thành một chú chó toàn diện khi trưởng thành

Chó con Dachshund lai thường được thừa hưởng các gen về ngoại hình và tính cách của cả bố và mẹ. Vì vậy, rất khó đoán được chú chó Lạp xưởng lai khi trưởng thành sẽ trông như nào và có tính cách ra sao. Trên thế giới, các nhà nhân giống cũng thử nghiệm cho lai chó Dachshund thuần chủng với 1 giống chó thuần chủng khác để tạo ra các giống chó Lạp xưởng lai f1 sau đây:

• Docker (lai chó Cocker Spaniel)
• Dachsweiler (lai Rottweiler)
• Dorgi (lai Corgi)
• Dusky (lai chó Husky)
• Shibadox (lai Shiba Inu)
• Doxle (lai chó Beagle)
• Doxiepoo (lai Poodle)
• Daug (lai chó Pug)
• Dachsador (lai Labrador)
• Doxie Pom (lai Phốc sóc)

Tại Việt Nam, do việc nhân giống không được kiểm soát, cũng như các “tai nạn” phối giống ngoài ý muốn nên chó Dachshund còn được lai với một số giống chó bản địa nước ta như: chó Phú Quốc, Mông Cộc, Bắc Hà hoặc thậm chí chó ta, chó cỏ…

Là nhà nhân giống chuyên nghiệp trực thuộc Hiệp hội VKA, chúng tôi không nhân giống và bán chó Lạp xưởng lai tạp. Tuy nhiên, chúng tôi cũng không phản đối việc lựa chọn nuôi chó Lạp xưởng lai (nhất là các trường hợp nhận nuôi, giải cứu). Việc, chọn mua chó Xúc xích lai cũng là một sự lựa chọn khi chưa đủ kinh tế để trải nghiệm “trọn vẹn” một chú chó Dachshund thuần chủng.